Polen – Bar Mleczny

Na de val van het communisme raakten de melkbarren in onbruik en wilden veel mensen er niet meer eten, omdat de Bar Mleczny’s geassocieerd werden met het communistische verleden. Grote fastfoodketens als Burger King en McDonald’s maakten hun entree en veel mensen aten liever daar. Een korte film uit 1980 laat zien hoe veel Polen in die tijd dachten over Bar Mleczny’s: borden en bestek waren aan tafels vastgeschroefd, tussen twee eters door haalt een medewerker snel even een doekje door een bord om vervolgens een grote pan soep om te kieperen en het bord te vullen voor de volgende eter. Dit was niet hoe het echt ging, maar laat zien wat voor imago Bar Mleczny’s hadden in de tijd van het opkomende kapitalisme.

Nu maken de melkbarren weer een opmars en zijn er weer zo’n 150 door heel Polen. Deze voedselkantines worden gerund door private partijen, maar ontvangen wel subsidie van de overheid. Soms stelt de overheid ook een ruimte beschikbaar aan melkbarren, of wordt de elektriciteitsrekening voor ze betaald. Hierdoor kunnen ze voor weinig geld gezonde en huisgemaakte maaltijden serveren voor een toegankelijke prijs – een volledige maaltijd kost een paar euro. In de begintijd werden er vooral veel zuivelgerechten geserveerd, nu worden er traditioneel Poolse gerechten geserveerd als pierogi (dumplings), barszcz (rode bietensoep) Krokiet (kroketten), bigos (een stoofpotje met kool en vlees) en pannenkoeken met zoete witte kaas – traditioneel Poolse gerechten die smaken naar het koken van Poolse oma’s.

De inrichting van melkbarren is vaak functioneel en eenvoudig. Mensen bestellen hun gerechten aan de bar en halen die daar ook af. Na het eten ruimen mensen hun eigen bord en bestek op. 

Maar ook voor melkbarren ligt privatisering en gentrificatie op de loer en activisten staan op om de melkbarren hiertegen te beschermen. In 2011, toen een melkbar in Warschau kopje onder ging en omgetoverd dreigde te worden in een commercieel restaurant, werd de plek bezet door activisten die er goedkope maaltijden gingen serveren. De burgemeester zag zich gedwongen om een competitie uit te schrijven voor een nieuwe bestemming voor de melkbar. De winnaar behield het traditionele menu van de melkbar en de lage prijzen, maar toverde het interieur om van puur functioneel naar hip, met als gevolg dat de melkbar een deel van zijn sociale functie verloor. Juist mensen die betaalbare maaltijden goed kunnen gebruiken kregen het gevoel dat de hippe plek niet meer voor hen bedoeld is – en welbedeelde shoppers halen er juist graag hun dumplings voor de prijs die ze normaal voor een kopje koffie betalen. Ondanks hun populariteit bij eters – er staan vaak lange rijen – is het voor melkbarren niet altijd eenvoudig om het hoofd boven water te houden, omdat subsidies van overheden worden teruggeschroefd. In 2018 werd een documentaire gemaakt over twee vrouwen die hard werken om hun Bar Mleczny open te houden, Milkbar, the last battle?. “Kijk naar McDonald’s, wat is dat nou voor eten” zegt een van hen, “er zijn McDonalds over de hele wereld! Waarom zijn er geen melkbarren over de hele wereld?”

Meer lezen/zien: